Gabriel Oszczapiński

Pseudonim

Dzięcioł

Stopień wojskowy

plutonowy

Przynależność organizacyjna w okresie powojennym

AK, WiN

Miejsce pochówku

Przebieg służby

W latach 1937–1938 odbył zasadniczą służbę wojskową w szeregach 2 Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej w Grodnie, podczas której został awansowany do stopnia starszego strzelca. W styczniu 1943 r. zostaje zaprzysiężony w szeregi Armii Krajowej. W strukturze organizacyjnej Obwodu AK Białystok-powiat początkowo był szeregowym członkiem, następnie pełnił funkcję zastępcy dowódcy drużyny III plutonu placówki nr 7 w gminie Kalinówka. W maju 1944 r. dołączył do oddziału partyzanckiego Obwodu Białystok-powiat o kryptonimie „Hańcza” pod dowództwem kpr. Eugeniusza Kudzielanki „Orła”, w szeregach którego na początku lipca 1944 r. uczestniczył w potyczkach na szosie Osowiec–Strękowa Góra jako celowniczy erkaemu. Od połowy lipca 1944 r. oddział znalazł się w szeregach I batalionu 42 Pułku Piechoty AK pod dowództwem por. Stanisława Grygi „Szarego”, działającego na terenie Puszczy Knyszyńskiej. 18–24 lipca 1944 r., podczas trwania akcji „Burza”, brał udział w potyczkach z wycofującymi się oddziałami Wehrmachtu w rejonie Rybnik, Katrynki oraz Kopiska w powiecie białostockim. Po wkroczeniu Armii Czerwonej kontynuuje działalność konspiracyjną. Po przekształceniach organizacyjnych z lutego 1945 r., znalazł się w szeregach Armii Krajowej Obywatelskiej. Od 10 kwietnia 1945 r. był żołnierzem zgrupowania partyzanckiego oddziałów Rejonu Białostockiego AKO o kryptonimie „Piotrków”, operującego na terenie Puszczy Knyszyńskiej. W tym czasie dowódcą oddziału był ppor.-por. Hieronim Piotrowski „Jur”. Początkowo pozostawał jako osobista ochrona (przebywającego przy zgrupowaniu) przewodnika rejonu – mjr. Aleksandra Rybnika „Jerzego”, następnie pełnił funkcję dowódcy (sekcyjnego) 3 drużyny I plutonu o kryptonimie „Muchawiec” 2 kompanii o kryptonimie „Prypeć” 42 pp Zgrupowania „Piotrków”. W szeregach 2/42
pp w powiecie białostockim brał udział m.in.: 24 czerwca 1945 r. w rozbrojeniu pododdziału ludowego WP w rejonie Ponikły, gdzie zatrzymano 36 żołnierzy oraz 8 lipca 1945 r. w bitwie pod Ogółami koło Czarnej Wsi Kościelnej, stoczonej przez zgrupowanie „Piotrków” z 1 pp 1 DP im. Tadeusza Kościuszki ludowego WP. 15 sierpnia 1945 r., „za wyróżniającą pracę w oddziałach samoobrony”, zostaje awansowany do stopnia kaprala, natomiast 25 sierpnia 1945 r. przedstawiony do odznaczenia Krzyżem Walecznych, nadanym rozkazem Delegata Sił Zbrojnych na Kraj nr 319 (antydatowanym 1 czerwca 1945 r.). We wniosku odznaczeniowym znalazło się stwierdzenie: „W czasie walki dał dowody męstwa i odwagi”. Od sierpnia 1945 r., po demobilizacji zgrupowania „Piotrków”, znalazł się w oddziale samoobrony dowodzonym przez plut. pchor. Leona Suszyńskiego „P-8”, wywodzącym się z szeregów 2/42 pp. Od października 1945 r., po przekształceniach organizacyjnych, kontynuuje działalność niepodległościową w szeregach Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Od grudnia 1945 r. dowodził samodzielną drużyną dyspozycyjną, podlegającą inspektorowi białostockiemu oraz jednocześnie zastępcy komendanta Okręgu WiN Białystok mjr. Aleksandrowi Rybnikowi „Jerzemu”. Oddział funkcjonował od końca 1945 r. do lata 1946 r. w północnej części powiatu Białystok. Jego aktywność koncentrowała się głównie na terenie gmin: Knyszyn, Kalinówka, Obrubniki, Krypno, Goniądz i Trzcianne – od jesieni 1945 r. wchodzących w skład Obwodu WiN Sokółka-Białystok. Od stycznia do lipca 1946 r. oddział wykonał co najmniej czternaście wyroków śmierci na konfidentach oraz pospolitych bandytach. 1 czerwca 1946 r. zostaje awansowany do stopnia plutonowego. Wniosek awansowy zawierał krótką opinię: „O wysokim nastawieniu ideowym z poświęceniem, oddany sprawie”. 28 sierpnia 1946 r. podczas potyczki z pododdziałem KBW w rejonie wsi Waśki koło Moniek, został ciężko ranny w nogę. 15 kwietnia 1947 r. ujawnił się przed komisją amnestyjną Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Sokółce (otrzymał wówczas zaświadczenie nr 48 535). W kwietniu 1948 r. został zatrzymany i przesłuchany w sprawie dawnych kontaktów organizacyjnych. Zagrożony aresztowaniem, porzucił pracę i zaczął się ukrywać. W listopadzie 1948 r. nawiązał kontakt z ukrywającym się byłym członkiem WiN Zdzisławem Kruszyńskim „Szczygłem”. Wspólnie zorganizowali patrol, w którym objął funkcję dowódcy. Łącznie przez jego szeregi przewinęło się dziewięciu partyzantów, głównie dawnych członków AK-AKO-WiN. Teren działania obejmował północną część powiatu Białystok, czyli gminy Knyszyn, Kalinówka, Krypno, Goniądz i Trzcianne. Oddział funkcjonował w oparciu o pozostałości byłej siatki AK-AKO-WiN oraz struktury wypracowane przez własne kontakty (łącznie co najmniej 128 współpracowników). 8 stycznia 1950 r. agent UB „Księżyc” występujący jako współpracownik oddziału wydał ukrywających się w kolonii Kulesze Chobotki w powiecie białostockim trzech partyzantów. Otoczeni przez grupę operacyjną UB-KBW zginęli wówczas w nierównej walce: Zdzisław Kruszyński „Szczygieł”, Antoni Gawełko „Guma”, oraz Gerard Kulesza „Zbych”. Dotarł następnie do ukrywającego się samotnie ,,Dzięcioła”, którego 10 stycznia 1950 r. o godz. 23.00, w lesie Szelągówka w rejonie wsi Żuki w powiecie białostockim, wprowadził w zasadzkę zorganizowaną przez grupę operacyjną PUBP w Białymstoku.12 stycznia 1950 r. zostaje osadzony w Więzieniu Karno–Śledczym w Białymstoku. 27 listopada 1950r. wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku zostaje skazany na karę śmierci. 2 marca 1951 r. prezydent Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski, a cztery dni później prezes NSW w Warszawie płk Świątkowski polecił zarządzić bezzwłoczne wykonanie kary śmierci. Został stracony 10 marca 1951 r. o godz. 23.10 w Więzieniu Karno-Śledczym w Białymstoku. Miejsce pochówku pozostaje nieznane.

Więcej informacji

Autor wpisu

Kornel Tomasz Wierzba - Stowarzyszenie Historyczno- Poszukiwawcze "Podziemie"

Zaproponuj zmiany